Tiềm năng lớn, vì sao điện sinh khối vẫn chưa thu hút nhà đầu tư?

Từ năm 2014, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 24/2014/QĐ-TTg để khuyến khích phát triển các dự án điện sinh khối tại Việt Nam. Theo đó, các dự án điện năng lượng sinh khối nhận được nhiều ưu đãi về thuế, vốn đầu tư, tín dụng… Ví dụ như, doanh nghiệp phát triển dự án điện sinh khối sẽ được miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp; miễn, giảm tiền sử dụng đất, tiền thuê đất đối với dự án và công trình đường dây, trạm biến áp để đấu nối với lưới điện quốc gia… Gần đây nhất, Chính phủ ban hành Quyết định số 08/2020/QĐ-TTg sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định số 24 về cơ chế hỗ trợ phát triển các dự án nhà máy điện sinh khối, trong đó có sửa đổi giá điện sinh khối. Theo Quyết định số 08, giá điện năng lượng sinh khối đã tăng lên đáng kể: với các dự án đồng phát nhiệt – điện: 1.634 đồng/kWh (quy định cũ là 1.220 đồng/kWh); với các dự án không phải đồng phát nhiệt – điện: 1.968 đồng/kWh.

Vì sao các nhà đầu tư chưa “mặn mà” với điện sinh khối?

Mặc dù có nhiều ưu đãi nhưng thực tế, trong 6 năm qua, điện sinh khối ở nước ta vẫn chưa phát triển. Số lượng nhà máy điện sinh khối ở Việt Nam còn rất ít. Sản lượng điện từ nguồn năng lượng tái tạo này chủ yếu tạo ra từ các nhà máy đường, sử dụng bã mía tạo ra trong quá trình sản xuất để tạo điện, phục vụ cho hoạt động sản xuất nội bộ. Tổng công suất điện năng lượng sinh khối ở 41 nhà máy đường mới ở khoảng 150 MW. Chỉ có rất ít nhà máy đường quy mô lớn tham gia bán điện thương phẩm. Theo số liệu của Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia (thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam – EVN), năm 2019 trên cả nước chỉ có 3 nhà máy mía đường (tổng công suất 175 MW) phát điện lên lưới. Trong khi đó, theo Quy hoạch điện VII Điều chỉnh và Chiến lược phát triển năng lượng tái tạo quốc gia, điện sinh khối được đặt mục tiêu đạt 660 MW vào năm 2020, 1.200 MW vào năm 2025 và 3.000 MW vào năm 2030. Như vậy, công suất năng lượng sinh khối hiện còn khá khiêm tốn so với mục tiêu phát triển của năm 2020.

Nguyên nhân điện năng lượng sinh khối chưa “hút” nhà đầu tư được lý giải là do giá bán điện sinh khối lên lưới quốc gia theo Quyết định 24 còn quá thấp. Việc Thủ tướng Chính phủ quyết định nâng giá thu mua điện sinh khối (Quyết định số 08) được xem là dấu hiệu đáng mừng để khuyến khích phát triển các dự án điện năng lượng sinh khối trong thời điểm này.

Một nhà máy sản xuất điện đồng phát sinh khối từ bã mía (Ảnh internet)

Ngoài ra, nguồn cung nguyên liệu sinh khối và vị trí của nhà máy cũng là một vấn đề. Phần lớn các nhà máy đường sử dụng mã bía làm nguyên liệu đầu vào để sản xuất điện nhưng do mía có mùa vụ nên dễ gây thiếu nguồn cung khi không vào vụ mùa. Do đó, các chuyên gia cho rằng, cần có sự hợp tác giữa nhà máy điện sinh khối và các hiệp hội như Hiệp hội gỗ và Lâm sản để có thể đa dạng nguồn nguyên liệu. Tuy nhiên, khoảng cách giữa các nguồn nguyên liệu và nhà máy là một vấn đề cần lưu ý vì nó quyết định chi phí vận chuyển và rủi ro chậm/mất nguồn nguyên liệu. Cũng giống như các dự án năng lượng tái tạo khác, các dự án điện sinh khối còn gặp một thách thức về nguồn vốn khi phải đầu tư dài hạn, thời gian hoàn vốn dài làm tăng chi phí cấp vốn và nguy cơ rủi ro.

Nhiều ý kiến cho rằng, dù Chính phủ có chủ trương phát triển năng lượng tái tạo, trong đó có điện sinh khối nhưng vẫn cần hoàn thiện hơn cơ chế đầu tư, cụ thể hóa quyết định của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế tài chính đặc biệt, ưu tiên nhiều hơn về thời gian, giá mua điện cho các dự án điện năng lượng sinh khối quy mô lớn, công nghệ cao để thật sự thu hút các nhà đầu tư.

Vũ Phong Energy Group