Việt Nam có tiềm năng lớn để phát triển điện sinh khối và đã áp dụng nhiều cơ chế hỗ trợ nhưng thực tế, đến nay chỉ có rất ít dự án điện năng lượng sinh khối công suất lớn được đầu tư.
Tiềm năng lớn, ưu đãi nhiều
Điện sinh khối được tạo ra từ nguồn nguyên liệu sinh khối, bao gồm tất cả các loại thực vật, cây trồng công nghiệp, tảo, các phế phẩm nông – lâm nghiệp như rơm rạ, bã mía, vỏ cây, xơ bắp, vụn gỗ, giấy vụn, phân từ trại chăn nuôi gia súc, gia cầm… Với trữ lượng lớn, năng lượng sinh khối được đánh giá là một trong những nguồn năng lượng của tương lai. Trên thế giới, sinh khối hiện chiếm khoảng 14-15% tổng năng lượng tiêu thụ, là nguồn năng lượng lớn thứ 4. Ở các nước phát triển, điện sinh khối chiếm tỷ lệ khoảng 35-45% tổng cung cấp năng lượng. Nhóm các quốc gia đang phát triển điện năng lượng sinh khối hàng đầu là Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc…
Nguyên liệu sinh khối rất đa dạng: cây trồng công nghiệp, phân từ trang trại chăn nuôi, rơm rạ… (Ảnh minh họa internet)
Là nước nông nghiệp, Việt Nam có nguồn nguyên liệu sinh khối dồi dào từ phế phẩm của gỗ củi, trấu, bã cà phê, rơm rạ, bã bía, chất thải gia súc, chất thải đô thị. Nguồn nguyên liệu sinh khối ở Việt Nam ước tính khoảng 150 triệu tấn/năm. Trong đó, có gần 60 triệu tấn sinh khối từ phế phẩm nông nghiệp. Tuy nhiên, chỉ 40% khối lượng đó được sử dụng để đáp ứng nhu cầu năng lượng cho hộ gia đình và sản xuất điện năng, phần còn lại bị chôn lấp hoặc đốt trực tiếp, không chỉ lãng phí tài nguyên mà còn dẫn tới ô nhiễm đất, ô nhiễm không khí.
Từ năm 2014, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 24/2014/QĐ-TTg để khuyến khích phát triển các dự án điện sinh khối tại Việt Nam. Theo đó, các dự án điện năng lượng sinh khối nhận được nhiều ưu đãi về thuế, vốn đầu tư, tín dụng… Ví dụ như, doanh nghiệp phát triển dự án điện sinh khối sẽ được miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp; miễn, giảm tiền sử dụng đất, tiền thuê đất đối với dự án và công trình đường dây, trạm biến áp để đấu nối với lưới điện quốc gia… Gần đây nhất, Chính phủ ban hành Quyết định số 08/2020/QĐ-TTg sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định số 24 về cơ chế hỗ trợ phát triển các dự án nhà máy điện sinh khối, trong đó có sửa đổi giá điện sinh khối. Theo Quyết định số 08, giá điện năng lượng sinh khối đã tăng lên đáng kể: với các dự án đồng phát nhiệt – điện: 1.634 đồng/kWh (quy định cũ là 1.220 đồng/kWh); với các dự án không phải đồng phát nhiệt – điện: 1.968 đồng/kWh.
Vì sao các nhà đầu tư chưa “mặn mà” với điện sinh khối?
Mặc dù có nhiều ưu đãi nhưng thực tế, trong 6 năm qua, điện sinh khối ở nước ta vẫn chưa phát triển. Số lượng nhà máy điện sinh khối ở Việt Nam còn rất ít. Sản lượng điện từ nguồn năng lượng tái tạo này chủ yếu tạo ra từ các nhà máy đường, sử dụng bã mía tạo ra trong quá trình sản xuất để tạo điện, phục vụ cho hoạt động sản xuất nội bộ. Tổng công suất điện năng lượng sinh khối ở 41 nhà máy đường mới ở khoảng 150 MW. Chỉ có rất ít nhà máy đường quy mô lớn tham gia bán điện thương phẩm. Theo số liệu của Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia (thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam – EVN), năm 2019 trên cả nước chỉ có 3 nhà máy mía đường (tổng công suất 175 MW) phát điện lên lưới. Trong khi đó, theo Quy hoạch điện VII Điều chỉnh và Chiến lược phát triển năng lượng tái tạo quốc gia, điện sinh khối được đặt mục tiêu đạt 660 MW vào năm 2020, 1.200 MW vào năm 2025 và 3.000 MW vào năm 2030. Như vậy, công suất năng lượng sinh khối hiện còn khá khiêm tốn so với mục tiêu phát triển của năm 2020.
Nguyên nhân điện năng lượng sinh khối chưa “hút” nhà đầu tư được lý giải là do giá bán điện sinh khối lên lưới quốc gia theo Quyết định 24 còn quá thấp. Việc Thủ tướng Chính phủ quyết định nâng giá thu mua điện sinh khối (Quyết định số 08) được xem là dấu hiệu đáng mừng để khuyến khích phát triển các dự án điện năng lượng sinh khối trong thời điểm này.
Một nhà máy sản xuất điện đồng phát sinh khối từ bã mía (Ảnh internet)
Ngoài ra, nguồn cung nguyên liệu sinh khối và vị trí của nhà máy cũng là một vấn đề. Phần lớn các nhà máy đường sử dụng mã bía làm nguyên liệu đầu vào để sản xuất điện nhưng do mía có mùa vụ nên dễ gây thiếu nguồn cung khi không vào vụ mùa. Do đó, các chuyên gia cho rằng, cần có sự hợp tác giữa nhà máy điện sinh khối và các hiệp hội như Hiệp hội gỗ và Lâm sản để có thể đa dạng nguồn nguyên liệu. Tuy nhiên, khoảng cách giữa các nguồn nguyên liệu và nhà máy là một vấn đề cần lưu ý vì nó quyết định chi phí vận chuyển và rủi ro chậm/mất nguồn nguyên liệu. Cũng giống như các dự án năng lượng tái tạo khác, các dự án điện sinh khối còn gặp một thách thức về nguồn vốn khi phải đầu tư dài hạn, thời gian hoàn vốn dài làm tăng chi phí cấp vốn và nguy cơ rủi ro.
Nhiều ý kiến cho rằng, dù Chính phủ có chủ trương phát triển năng lượng tái tạo, trong đó có điện sinh khối nhưng vẫn cần hoàn thiện hơn cơ chế đầu tư, cụ thể hóa quyết định của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế tài chính đặc biệt, ưu tiên nhiều hơn về thời gian, giá mua điện cho các dự án điện năng lượng sinh khối quy mô lớn, công nghệ cao để thật sự thu hút các nhà đầu tư.
Vu Phong Solar
(Ảnh minh họa internet)
Hệ thống điện mặt trời này sử dụng 32 tấm pin năng lượng mặt trời 315Wp, công suất lắp đặt 10kWp
Hình 1. Quy mô lắp đặt điện mặt trời của 10 nước dẫn đầu thế giới – 2017 [1]
Hình 2. Tế bào quang điện (solar cell)
Hình 3. Pin mặt trời (solar panel)
Hình 5. Hộp nối điện
Hình 6. Đèn Pin cổ xưa và Pin Con Ó
Hình 7. Một loại Pin máy tính xách tay có 6 Cell.
Hình 8. Cấu thành hệ thống pin tích điện
Hình 9. Cấu thành hệ thống pin năng lượng mặt trời PV
Theo các chuyên gia, khi nhiệt độ ngoài trời tăng 1 độ C, lượng điện tiêu thụ của máy lạnh/máy điều hòa nhiệt độ tăng 2-3%. Nếu nhiệt độ ngoài trời tăng lên 5 độ C, lượng điện tiêu thụ của máy lạnh sẽ tăng lên khoảng 10%. Do đó, dù thời gian sử dụng nhiệt độ máy điều hòa không thay đổi và cài đặt nhiệt độ phòng không đổi nhưng nhiệt độ ngoài trời tăng cao thì lượng điện tiêu thụ sẽ tăng rất nhiều. Nói một cách đơn giản, sự chênh lệch nhiệt độ ngoài trời và nhiệt độ phòng càng tăng, điện năng tiêu thụ sẽ càng lớn. Trong khi đó, do thời tiết nắng nóng gay gắt, việc sử dụng các thiết bị làm mát như quạt điện, quạt điều hòa, máy lạnh… trở thành nhu cầu tất yếu, chi phí sử dụng điện vì thế cũng tăng cao.
Điện mặt trời áp mái hộ gia đình là giải pháp hữu hiệu giúp giảm chi phí điện sinh hoạt
Dự án điện mặt trời Rewa Ultra Mega đã được khánh thành (Ảnh Twitter)
Bhadla Solar Park hiện là công viên năng lượng mặt trời có công suất lớn nhất thế giới (Ảnh internet)
Nhà máy điện than tại Niederaussem, Đức (Ảnh internet)
Năng lượng sạch đang được phát triển mạnh mẽ trên khắp thế giới (Ảnh internet)
Hệ thống điện mặt trời mái nhà công suất 6kWp do Vũ Phong Solar thi công tại Trảng Dài, Biên Hòa, Đồng Nai
Hệ thống điện mặt trời trên mái nhà xưởng của một công ty tại Đồng Nai, sử dụng 2.820 tấm pin năng lượng mặt trời hiệu suất cao, Vũ Phong Solar thi công
Nhà máy điện mặt trời tại sân bay quốc tế Cochin, Ấn Độ (Ảnh internet)
Đường cao tốc lát các tấm pin mặt trời tại Tế Nam, Trung Quốc (Ảnh internet)
Vệ tinh Vanguard 1 (Ảnh internet)
Gỡ nút thắt về lưới điện truyền tải sẽ tạo điều kiện cho năng lượng tái tạo phát triển đúng với tiềm năng
Cánh đồng điện gió ở Vĩnh Trạch Đông, TP. Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu (Ảnh internet)
Hệ thống điện mặt trời trên mái nhà của một hộ gia đình tại Bạc Liêu do Vũ Phong Solar thi công
