Việt Nam đang đứng trước một bước ngoặt quan trọng trong hành trình năng lượng, với việc Chính phủ phê duyệt Quyết định 768/QĐ-TTg vào ngày 15 tháng 4 năm 2025, đánh dấu một bước tiến lớn hướng tới tương lai bền vững, dựa vào năng lượng tái tạo. Quyết định này, được Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn ký, điều chỉnh Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia VIII (2021–2030, tầm nhìn đến năm 2050), nhấn mạnh năng lượng tái tạo là nền tảng của an ninh năng lượng và tăng trưởng kinh tế quốc gia. 

Hiểu về Quyết định 768/QĐ-TTg

Quy hoạch điện VIII là gì?

Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia VIII, hay Quy hoạch điện VIII, là kế hoạch chiến lược của Việt Nam nhằm phát triển ngành điện để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng, đồng thời chuyển đổi sang các nguồn năng lượng sạch hơn. Kế hoạch điều chỉnh, được chính thức hóa qua Quyết định 768/QĐ-TTg, xây dựng trên các khung trước đó bằng cách ưu tiên năng lượng tái tạo, công nghệ lưới điện thông minh và hiệu quả năng lượng. Nó phản ánh cam kết của Việt Nam trong việc phù hợp với xu hướng toàn cầu về năng lượng xanh và phát triển bền vững, đảm bảo quốc gia duy trì tính cạnh tranh trong bối cảnh năng lượng đang thay đổi nhanh chóng.

Các mục tiêu chính của kế hoạch điều chỉnh

Chúng tôi nhận thấy kế hoạch đưa ra năm nguyên tắc cốt lõi:

• Ưu tiên hạ tầng: Điện lực là ngành hạ tầng quan trọng, cần phát triển trước một bước để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững.
• Tối ưu toàn diện: Kế hoạch nhấn mạnh hiệu quả trong sản xuất, truyền tải, phân phối và tiêu thụ, giảm thiểu tác động môi trường.
• Tiếp cận khoa học và linh hoạt: Kế hoạch tích hợp công nghệ tiên tiến và duy trì sự linh hoạt để thích nghi với các đổi mới trong tương lai.
• Đa dạng hóa kinh tế: Kế hoạch khuyến khích đầu tư từ các thành phần kinh tế, thúc đẩy một ngành điện cạnh tranh dựa trên thị trường.
• Phù hợp toàn cầu: Kế hoạch phù hợp với các xu hướng quốc tế về năng lượng tái tạo, kinh tế xanh và phát triển carbon thấp.

Những mục tiêu này nhằm đảm bảo an ninh năng lượng, chi phí hợp lý và bền vững môi trường, định vị Việt Nam là quốc gia dẫn đầu trong quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu.

Vai trò của năng lượng tái tạo trong chiến lược năng lượng Việt Nam

Tại sao năng lượng tái tạo quan trọng

Năng lượng tái tạo, bao gồm năng lượng mặt trời, gió và thủy điện, là trọng tâm trong chiến lược của Việt Nam nhằm giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và giảm thiểu biến đổi khí hậu. Chúng tôi nhận thấy các nguồn năng lượng tái tạo cung cấp giải pháp bền vững để đáp ứng nhu cầu điện ngày càng tăng của quốc gia, được thúc đẩy bởi dự báo tăng trưởng GDP 10% mỗi năm từ 2026 đến 2030 và 7.5% từ 2031 đến 2050. Bằng cách ưu tiên năng lượng tái tạo, Việt Nam hướng tới xây dựng một hệ sinh thái năng lượng bền vững, hỗ trợ tăng trưởng công nghiệp, cải thiện chất lượng không khí và thực hiện các cam kết khí hậu quốc tế.

Mục tiêu năng lượng mặt trời và gió đến năm 2030 và 2050

Kế hoạch điều chỉnh đặt ra các mục tiêu tham vọng cho năng lượng tái tạo:

• Đến năm 2030, năng lượng tái tạo, bao gồm mặt trời và gió, dự kiến chiếm 25.3–31.1% tổng công suất, với năng lượng mặt trời đóng góp 46,459–73,416 MW.
• Đến năm 2050, năng lượng tái tạo được dự báo chiếm 74–75% cơ cấu năng lượng, đánh dấu bước tiến lớn hướng tới không phát thải carbon.

Ngoài ra, kế hoạch thúc đẩy năng lượng mặt trời mái nhà, đặt mục tiêu 50% tòa nhà công sở và hộ gia đình áp dụng hệ thống tự sản xuất, tự tiêu thụ vào năm 2030, giảm áp lực lên lưới điện quốc gia.

Đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia

Đáp ứng nhu cầu điện ngày càng tăng

Tăng trưởng kinh tế nhanh chóng của Việt Nam đòi hỏi nguồn cung năng lượng mạnh mẽ. Chúng tôi dự báo tiêu thụ điện sẽ đạt 500.4–557.8 tỷ kWh vào năm 2030, với nhu cầu công suất đỉnh từ 89,655–99,934 MW. Đến năm 2050, con số này dự kiến tăng vọt lên 1,237.7–1,375.1 tỷ kWh và 205,732–228,570 MW. Kế hoạch điều chỉnh đảm bảo đủ công suất phát điện thông qua sự kết hợp cân bằng giữa các nguồn tái tạo và truyền thống, giảm thiểu nguy cơ thiếu hụt điện.

Cân bằng năng lượng trong nước và nhập khẩu

Trong khi ưu tiên các nguồn năng lượng tái tạo trong nước, chúng tôi nhận thấy cần nhập khẩu năng lượng một cách chiến lược để duy trì ổn định. Kế hoạch tối ưu hóa việc sử dụng tiềm năng mặt trời, gió và thủy điện của Việt Nam, đồng thời tích hợp khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) và than nhập khẩu trong ngắn hạn. Cách tiếp cận cân bằng này bảo vệ an ninh năng lượng trong khi chuyển đổi sang hệ thống dựa chủ yếu vào năng lượng tái tạo vào năm 2050.

Xây dựng hệ sinh thái năng lượng hiện đại

Lưới điện thông minh và hệ thống lưu trữ năng lượng

Để thích nghi với tính biến động của năng lượng tái tạo, chúng tôi nhấn mạnh việc phát triển lưới điện thông minh và hệ thống lưu trữ năng lượng (ESS). Lưới điện thông minh cho phép giám sát thời gian thực và phân phối hiệu quả, giảm tổn thất năng lượng và tăng độ tin cậy của lưới. ESS, như pin lưu trữ, giải quyết tính gián đoạn của năng lượng mặt trời và gió, đảm bảo nguồn cung ổn định trong giờ cao điểm hoặc khi sản lượng thấp.

Vai trò của công nghệ xanh

Các công nghệ mới nổi, bao gồm điện gió ngoài khơi, hydro xanh và thu giữ carbon, đóng vai trò quan trọng trong kế hoạch. Chúng tôi dự đoán rằng các khoản đầu tư vào những đổi mới này sẽ thúc đẩy sự hình thành một hệ sinh thái năng lượng hiện đại, tạo ra các cụm công nghiệp và định vị Việt Nam là trung tâm công nghệ xanh tại Đông Nam Á.

Lợi ích kinh tế và môi trường

Tạo việc làm và tăng trưởng kinh tế

Chuyển đổi sang năng lượng tái tạo là động lực cho phát triển kinh tế. Chúng tôi ước tính ngành năng lượng tái tạo sẽ tạo ra hàng ngàn việc làm trong sản xuất, lắp đặt và bảo trì, đặc biệt ở khu vực nông thôn. Ngoài ra, việc giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu cải thiện cán cân thương mại của Việt Nam, giải phóng nguồn lực cho hạ tầng và phát triển xã hội.

Giảm phát thải carbon

Bằng cách nhắm đến tỷ lệ năng lượng tái tạo 74–75% vào năm 2050, Việt Nam sẵn sàng giảm đáng kể dấu chân carbon. Chúng tôi nhấn mạnh rằng quá trình chuyển đổi này phù hợp với cam kết của Việt Nam trong Thỏa thuận Paris và hỗ trợ các nỗ lực toàn cầu chống biến đổi khí hậu, cải thiện sức khỏe cộng đồng và chất lượng môi trường.

Thách thức trong triển khai Quy hoạch điện VIII

Hạn chế về hạ tầng lưới điện

Mặc dù có các mục tiêu tham vọng, chúng tôi nhận thấy thách thức trong việc nâng cấp hạ tầng lưới điện đã cũ của Việt Nam. Việc tích hợp năng lượng tái tạo quy mô lớn đòi hỏi đầu tư đáng kể vào đường dây truyền tải và trạm biến áp để ngăn chặn tắc nghẽn và đảm bảo phân phối điện hiệu quả.

Tài trợ cho các dự án năng lượng tái tạo

Việc đảm bảo tài trợ cho các dự án năng lượng tái tạo vẫn là một rào cản. Chúng tôi đề xuất rằng các quan hệ đối tác công-tư, trái phiếu xanh và cơ chế tài trợ quốc tế, như từ Ngân hàng Phát triển Châu Á, có thể thu hẹp khoảng cách, thúc đẩy triển khai nhanh hơn các dự án mặt trời và gió.

Cam kết của Việt Nam về không phát thải ròng vào năm 2050

Bối cảnh toàn cầu của mục tiêu không phát thải

Tham vọng không phát thải ròng của Việt Nam phù hợp với các nỗ lực toàn cầu nhằm hạn chế sự nóng lên ở mức 1.5°C. Chúng tôi nhận thấy rằng các quốc gia như Đức và Đan Mạch đã mở rộng thành công năng lượng tái tạo, cung cấp mô hình cho Việt Nam học hỏi thông qua các chính sách khuyến khích và đổi mới công nghệ.

Hỗ trợ chính sách và hợp tác quốc tế

Các chính sách chủ động của Chính phủ, như Nghị định 58/2025/NĐ-CP, khuyến khích phát triển năng lượng tái tạo. Chúng tôi ủng hộ việc tiếp tục hợp tác quốc tế, bao gồm chuyển giao công nghệ và tài trợ từ các tổ chức như Ngân hàng Thế giới, để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi năng lượng của Việt Nam.

Doanh nghiệp và cộng đồng có thể đóng góp như thế nào

Áp dụng năng lượng mặt trời mái nhà

Doanh nghiệp và hộ gia đình có thể đóng vai trò quan trọng bằng cách áp dụng các hệ thống năng lượng mặt trời mái nhà. Chúng tôi khuyến khích các ưu đãi như giảm thuế và giá mua điện để làm cho việc lắp đặt năng lượng mặt trời trở nên dễ tiếp cận hơn, giảm chi phí năng lượng và hỗ trợ các mục tiêu quốc gia.

Hỗ trợ các dự án năng lượng tái tạo địa phương

Cộng đồng có thể tham gia vào các sáng kiến năng lượng tái tạo địa phương, như trang trại năng lượng mặt trời cộng đồng hoặc hợp tác xã gió. Chúng tôi tin rằng các nỗ lực cơ sở, kết hợp với đầu tư từ doanh nghiệp, sẽ khuếch đại tác động của Quy hoạch điện VIII, thúc đẩy văn hóa bền vững.