Thuế Bảo Vệ Môi Trường: Giải Pháp Phát Triển Bền Vững

Những năm gần đây, vấn đề bảo vệ môi trường đang ngày càng trở nên cấp thiết và nhận được sự quan tâm sâu sắc trên toàn cầu. Để đạt được các mục tiêu bảo vệ môi trường, nhiều quốc gia đã và đang triển khai các chính sách thuế, trong đó thuế bảo vệ môi trường đóng vai trò quan trọng như một công cụ chính sách.

• Các nguyên tắc và tiêu chí đánh giá phát triển bền vững
• Kinh tế tuần hoàn là gì? Mô hình kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam
• Tìm hiểu về sự Phát triển Bền vững là gì? khác với Phát triển như thế nào?

Chính sách thuế bảo vệ môi trường của Việt Nam đã góp phần tạo ra những chuyển biến tích cực, tuy nhiên, hiệu quả thực tế trong việc bảo vệ môi trường vẫn còn nhiều hạn chế. Để nâng cao hiệu quả của chính sách này, bài viết sẽ phân tích lý luận, thực trạng và đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện chính sách thuế bảo vệ môi trường ở Việt Nam, hướng tới một tương lai phát triển bền vững.

Hình ảnh minh họa về thuế và kế hoạch bảo vệ môi trường.

Về góc độ lý luận

Trong hệ thống các công cụ kinh tế – tài chính được sử dụng để bảo vệ môi trường (BVMT), thuế bảo vệ môi trường nổi bật lên với hiệu quả kép, cả về mặt môi trường và kinh tế. Thuế là một công cụ mạnh mẽ, góp phần quan trọng vào việc thực hiện chính sách bảo vệ môi trường.

Chính sách thuế nhằm bảo vệ môi trường là một công cụ quan trọng mà Nhà nước sử dụng để điều tiết các hoạt động và hàng hóa gây ô nhiễm. Mục tiêu chính là giảm thiểu lượng chất ô nhiễm thải ra môi trường, hướng tới sự phát triển bền vững.

Chính sách thuế bảo vệ môi trường không chỉ mang lại những tác động tích cực đến công tác BVMT mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc tăng thu cho ngân sách nhà nước (NSNN). Nguồn thu này sẽ được sử dụng để tài trợ cho các hoạt động bảo vệ môi trường khác, tạo thành một vòng xoáy tích cực.

Chính sách thuế bảo vệ môi trường thường được tích hợp vào các sắc thuế hiện có trong hệ thống, hoặc được thể hiện dưới dạng một sắc thuế riêng biệt, tùy thuộc vào quy định của từng quốc gia.

Việc lồng ghép mục tiêu bảo vệ môi trường vào các sắc thuế như thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN), thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB), thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu (XKNK), và thuế tài nguyên là một cách tiếp cận phổ biến trên thế giới. Điều này giúp mở rộng phạm vi áp dụng của chính sách thuế bảo vệ môi trường một cách hiệu quả.

Bên cạnh việc lồng ghép, nhiều quốc gia đã chủ động ban hành một sắc thuế bảo vệ môi trường riêng biệt, nhằm tăng cường tính chuyên biệt và hiệu quả của chính sách.

Thuế bảo vệ môi trường có thể được áp dụng theo nhiều hình thức khác nhau: đánh trực tiếp vào các chủ thể gây ô nhiễm dựa trên mức độ ô nhiễm thực tế, đánh vào các hoạt động gây ô nhiễm, hoặc đánh gián tiếp vào các sản phẩm có tác động tiêu cực đến môi trường trong quá trình sản xuất, kinh doanh, lưu trữ và sử dụng.

Thông qua việc tác động đến hành vi và nhận thức của các chủ thể trong nền kinh tế, thuế bảo vệ môi trường góp phần thay đổi hành vi, khuyến khích ý thức và trách nhiệm bảo vệ môi trường trong cộng đồng.

Chính sách thuế nhằm bảo vệ môi trường ở Việt Nam

Để đảm bảo phát triển bền vững và bảo vệ môi trường, Việt Nam đã triển khai nhiều chính sách thuế bảo vệ môi trường (BVMT) khác nhau trong những năm qua, tích hợp vào các sắc thuế quan trọng.

Luật Thuế BVMT chính thức có hiệu lực từ ngày 01/01/2012, quy định đối tượng chịu thuế là các sản phẩm có khả năng gây ô nhiễm môi trường. Cụ thể, các sản phẩm chịu thuế bao gồm xăng, dầu, mỡ nhờn, than đá, dung dịch HCFC, túi ni lông, thuốc diệt cỏ, thuốc trừ mối, thuốc bảo quản lâm sản và thuốc khử trùng kho thuộc loại hạn chế sử dụng.

Mục tiêu của Luật Thuế BVMT là điều tiết các hàng hóa gây ô nhiễm, thay đổi nhận thức cộng đồng về môi trường và thúc đẩy phát triển kinh tế theo hướng bền vững, phù hợp với xu hướng toàn cầu.

Thuế TNDN, là loại thuế trực thu, được sử dụng để điều tiết các hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Chính sách thuế này đã có nhiều quy định khuyến khích các hoạt động sản xuất kinh doanh quan trọng, thiết yếu tại các địa bàn cần thiết và hạn chế các hoạt động gây tổn hại đến môi trường, xã hội.

Thông qua các ưu đãi và khuyến khích đối với các dự án khuyến khích các DN có hoạt động BVMT và các hoạt động thân thiện với môi trường, Luật Thuế TNDN đã đóng góp vào việc định hướng và tạo điều kiện cho doanh nghiệp đầu tư vào các lĩnh vực có lợi cho môi trường, giảm thiểu tác động tiêu cực.

Những sắc thuế khác

Bên cạnh thuế bảo vệ môi trường (BVMT), việc rà soát, bổ sung và sửa đổi các sắc thuế liên quan là vô cùng cần thiết để phù hợp với tình hình phát triển kinh tế – xã hội và bảo vệ môi trường.

Tiếp tục ưu đãi thuế TNDN một cách hợp lý đóng vai trò quan trọng trong việc khuyến khích doanh nghiệp (DN) thực hiện các hoạt động bảo vệ môi trường, thúc đẩy phát triển các nguồn năng lượng sạch, công nghệ sạch, từ đó giảm thiểu tác hại đối với môi trường. Chính sách này sẽ tạo động lực cho các DN đầu tư vào các công nghệ và quy trình sản xuất thân thiện với môi trường.

Cần tiếp tục hỗ trợ và khuyến khích các DN hoạt động trong lĩnh vực xử lý chất thải, chất gây ô nhiễm, cũng như các dự án làm sạch môi trường thông qua việc áp dụng thuế suất ưu đãi trong thời gian dài, thậm chí suốt đời dự án. Điều này giúp các dự án có tính khả thi và thu hút đầu tư, góp phần giải quyết các vấn đề môi trường cấp bách.

Để thúc đẩy sự phát triển bền vững, cần khuyến khích các DN hoạt động trong lĩnh vực khai thác nguồn năng lượng sạch, sử dụng công nghệ thân thiện với môi trường, kèm theo mức thuế suất ưu đãi và miễn, giảm thuế có thời hạn. Đây là một chính sách quan trọng để định hướng đầu tư vào các ngành công nghiệp xanh.

Đồng thời, cần có các biện pháp khuyến khích việc nghiên cứu và phát triển các công nghệ sạch, công nghệ mới tiết kiệm năng lượng và tài nguyên. Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển là chìa khóa để có được các giải pháp bền vững trong dài hạn.

Ngoài ra, tiếp tục áp dụng ưu đãi thuế TNDN để khuyến khích đầu tư vào các ngành sản xuất có giá trị gia tăng cao, các ngành công nghiệp hỗ trợ, sử dụng công nghệ cao, công nghệ sinh học, dịch vụ chất lượng cao. Điều này không chỉ tạo ra nhiều sản phẩm có khả năng cạnh tranh trên thị trường toàn cầu mà còn góp phần giảm thiểu tác động môi trường thông qua việc nâng cao hiệu quả sản xuất.

Những ưu đãi thuế này sẽ là động lực quan trọng để các DN tăng cường đầu tư vào các lĩnh vực và hoạt động có lợi cho môi trường sinh thái, thể hiện cam kết bảo vệ môi trường của doanh nghiệp.

Đối với thuế tài nguyên, cần tiếp tục hoàn thiện chính sách và quản lý thuế để thuế tài nguyên thực sự là công cụ để Nhà nước quản lý, bảo vệ, khai thác và sử dụng hợp lý, tiết kiệm, có hiệu quả nguồn tài nguyên thiên nhiên. Việc này vừa đảm bảo môi trường sinh thái, vừa đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và phát triển bền vững kinh tế – xã hội.

Giá tính thuế tài nguyên cần được xác định trên cơ sở giá của tài nguyên nguyên khai. Các chi phí phát sinh trong quá trình sàng tuyển, phân loại, chọn lọc và xử lý để chế biến sâu tài nguyên cần được trừ ra khỏi giá tính thuế tài nguyên. Điều này tạo ra sự công bằng và khuyến khích các DN đầu tư vào công nghệ xử lý tài nguyên.

Việc áp dụng chính sách này sẽ tránh trường hợp DN đầu tư công nghệ nhiều để xử lý sau khai thác nhằm tiêu thụ tài nguyên chất lượng cao bị tính thuế tài nguyên cao hơn so với DN không có các đầu tư đó. Điều này khuyến khích DN đầu tư nhiều hơn cho hoạt động khai thác, coi trọng tính hiệu quả của hoạt động khai thác, đảm bảo hiệu quả môi trường và sự công bằng giữa các DN.

Biểu khung thuế suất thuế tài nguyên cần thu hẹp biên độ, trong đó tăng mức thuế suất sàn đối với các nhóm tài nguyên không tái tạo và giảm thuế suất trần đối với các tài nguyên tái tạo, nhằm đảm bảo khai thác và sử dụng hợp lý, hiệu quả nguồn tài nguyên.

Bên cạnh các giải pháp nêu trên, cần quan tâm thực hiện một số vấn đề sau:

Tăng cường và đổi mới công tác tuyên truyền, giáo dục về ý thức bảo vệ môi trường (BVMT) trong cộng đồng.

Tăng cường, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực BVMT. Tiếp tục bổ sung, hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật nhằm cụ thể hoá và hướng dẫn đầy đủ Luật BVMT và Luật Đa dạng sinh học; sửa đổi, bổ sung các quy định về tội phạm môi trường trong Bộ Luật Hình sự. Quy định các chế tài xử lý nghiêm các vi phạm pháp luật về BVMT.

Đẩy mạnh xã hội hóa công tác BVMT, tạo ra cơ chế, chính sách khuyến khích cá nhân, tổ chức, cộng đồng tham gia BVMT một cách tích cực.

Hợp tác chặt chẽ với các nước láng giềng và các nước trong khu vực để giải quyết các vấn đề môi trường liên quốc gia; Tham gia tích cực vào các hoạt động quốc tế và khu vực vì môi trường; thực hiện đầy đủ các cam kết quốc tế về BVMT. Tranh thủ tối đa nguồn hỗ trợ tài chính, kỹ thuật từ các nước, các tổ chức quốc tế và cá nhân cho công tác BVMT.

Xem thêm:

• Doanh nghiệp sản xuất xanh: Từ lợi ích về kinh tế đến những cơ hội “vàng”
• Khuyến khích phát triển điện mặt trời áp mái, chính sách giá FIT 2 liệu đã đủ?
• Thủ tướng: “Tuyệt đối không để thiếu điện trong bất cứ tình huống nào”

Nguồn tapchitaichinh.vn